Πανελλήνια έρευνα: «Προοπτικές στην πρόληψη της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, όπως διαγράφονται από τα Στελέχη των Κέντρων Πρόληψης στην Ελλάδα.», Στρατάκη, Ε., Περακάκη, Σ. και Λεβαντή, Λ.
Σε συνεργασία με το ΚΕΣΑΝ – Κέντρο Πρόληψης και το ΤΕΙ Κρήτης, Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας & Πρόνοιας - Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας.
Η πρόληψη είναι τρόπος ζωής, που αφορά σε ολόκληρο τον πληθυσμό της κάθε Τοπικής Κοινότητας. Οι αρμόδιοι οργανισμοί, οι εξειδικευμένοι επιστήμονες και τα στελέχη πρόληψης χαράσσουν την πορεία, διερευνούν τημεθοδολογία και δημιουργούν νέα εργαλεία ή δανείζονται άλλα από πολλούς τομείς των κοινωνικών επιστημών για την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης.
Η έρευνα που αφορά στο εν λόγω θέμα πραγματοποιήθηκε κατά το χρονικό διάστημα Ιούνιος - Αύγουστος 2001. Η μέθοδος που επιλέχθηκε να ακολουθηθεί ήταν η χρησιμοποίηση ερωτηματολογίων, τα οποία εστάλησαν στο σύνολο των 61 Κέντρων Πρόληψης της Ελλάδας και κλήθηκαν να απαντήσουν όλα τα στελέχη (217). Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν τα 102 στελέχη (ποσοστό 47%), τα οποία απάντησαν. Για την ανάλυση των αποτελεσμάτων χρησιμοποιήθηκαν διακριτές ποσοτικές μεταβλητές με ραβδογράμματα και κυκλικά διαγράμματα.
Σκοπός ήταν να διερευνηθεί η πορεία και το μέλλον της πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών, καθώς και να καταγραφούν τα προβλήματα, οι ανησυχίες και οι απόψεις των ίδιων των στελεχών πρόληψης για την αποτελεσματικότητα των δράσεων τους στην τοπική κοινωνία. Μέσα από τις γνώσεις και την εμπειρία των στελεχών, τα οποία προέρχονται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους, επιδιώχτηκε να μελετηθούν οι στρατηγικές, η πολιτική και η φιλοσοφία, που αναπτύσσονται στον τομέα της πρόληψης.
Οι κρίσεις και οι προβληματισμοί των στελεχών, τα οποία κλήθηκαν να παραθέσουν τις απόψεις τους γύρω από το αντικείμενο και το έργο τους, αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την ουσιαστική μελέτη των παρεχόμενων υπηρεσιών πρόληψης.
Τα συμπεράσματα που συνάγονται από την έρευνα θεωρούμε πως είναι σημαντικά και μπορούν να αξιοποιηθούν για τη χάραξη της περαιτέρω πορείας της πρόληψης στην Ελλάδα.
Ανάλυση Έρευνας:
Προσωπικά στοιχεία:
1. Φύλο: 83% ήταν γυναίκες και 17% ήταν άνδρες.
2. Χρόνια υπηρεσίας: 64% απασχολείται 1 – 3 χρόνια, ενώ στα χρόνια υπηρεσίας έπονται: 22%: 4 – 7 χρόνια και 10%: περισσότερο από 11 χρόνια (18 και 19 χρόνια). Όπως είναι φανερό από τα παραπάνω στοιχεία ο τομέας της πρόληψης αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και άρα η εμπειρία σ’ αυτόν είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο.
3. Θέση υπηρεσίας: Η πλειοψηφία ανήκει στο επιστημονικό προσωπικό, 89%, ενώ ένα 10% ανήκει στο διοικητικό και ένα 1% και στο επιστημονικό και στο διοικητικό προσωπικό.
4. Ειδικότητα: 33% είναι Ψυχολόγοι, ακολουθεί 27% Κοινωνικοί Λειτουργοί και 15% Κοινωνιολόγοι. Πέρα από αυτές τις ειδικότητες εμφανίζονται και άλλες από το χώρο των ανθρωπιστικών επιστημών, της υγείας, της εκπαίδευσης και άλλων τομέων. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι ένα 11% προέρχεται από το χώρο της εκπαίδευσης. Με βάση τα παραπάνω παρατηρείται η διεπιστημονικότητα του τομέα της πρόληψης.
Ειδικές ερωτήσεις:
1. Κρίνεται τη στελέχωση του Κέντρου σας επαρκή ως προς την επιστημονική ιδιότητα των στελεχών του; 62% απάντησε θετικά, ενώ 38%: αρνητικά.
2. Αν όχι, πώς θεωρείτε ότι η στελέχωση θα ήταν επαρκής; Το ποσοστό που απάντησε αρνητικά στην παραπάνω ερώτηση (38%) δικαιολόγησε τη θέση τους τονίζοντας το 18% την αναγκαιότητα για ενίσχυση των Κέντρων Πρόληψης με επιστημονικό προσωπικό και 9% ενίσχυση με επιστημονικό προσωπικό πιο εξειδικευμένο. Ειδικότερα, αξίζει να σημειωθεί ότι 19% τόνισε την αναγκαιότητα ύπαρξης περισσότερων Κοινωνιολόγων και 10% ζήτησε Ψυχολόγους. Από τις απαντήσεις των Στελεχών παρατηρείται ότι θεωρούν αναγκαία την ύπαρξη ποικίλων ειδικοτήτων στον τομέα της πρόληψης, ώστε τα προγράμματα που εφαρμόζονται να είναι ολοκληρωμένα σε όσο το δυνατό περισσότερα επίπεδα. Το γεγονός, επίσης, ότι θεώρησαν αναγκαία την ύπαρξη περισσότερων Κοινωνιολόγων και Ψυχολόγων, υποδηλώνει ότι οι συγκεκριμένες ειδικότητες κρίνονται ιδιαίτερα σημαντικές για τη στελέχωση των Κέντρων Πρόληψης, δεδομένου ότι δεν υπάρχει εξειδίκευση στην πρόληψη μέσω της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
3. Πιστεύετε ότι η στελέχωση του Κέντρου σας είναι επαρκής για την κάλυψη των αναγκών της Τοπικής Κοινότητας; 76% έδωσε αρνητική απάντηση, ενώ 24% θετική. Από αυτά τα στοιχεία διαφαίνεται η ανάγκη ενίσχυσης των Κέντρων Πρόληψης με επιστημονικό προσωπικό. Παράλληλα, όμως, λαμβάνοντας υπόψη τις απαντήσεις στην ερώτηση 1 (62% απάντησε ότι η στελέχωση του Κέντρου τους είναι επαρκής σε επιστημονικό προσωπικό), διαπιστώνεται ότι ίσως εδώ διαφαίνεται η ανάγκη λειτουργίας περισσότερων Κέντρων Πρόληψης ανά Νομό, προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της Τοπικής Κοινότητας.
4. Ποιοι παράγοντες, κατά την άποψή σας συμβάλλουν στην επιτυχή πορεία του προγράμματός σας; Τα Στελέχη πρόληψης κρίνουν ότι στην επιτυχή πορεία των προγραμμάτων τους συμβάλλουν ουσιαστικά: α) η συνεργασία με φορείς της κοινότητας: 74% απάντησε «πολύ», β) η συνεχής επιμόρφωση των Στελεχών: 65% απάντησε «πολύ» και γ) η επαρκής στελέχωση: 54% απάντησε «πολύ», ενώ ακολουθούν δ) η ύπαρξη ομάδων δράσης στο χώρο των Κέντρων Πρόληψης: 39% απάντησε «πολύ» και ε) η εθελοντική δράση: 24% απάντησε «πολύ». Παράλληλα, τα Στελέχη αναφέρουν και άλλους παράγοντες, όπως την καλή συνεργασία μέσα στην επιστημονική ομάδα: 34% απάντησε «πολύ», την κρατική στήριξη και κάλυψη, τη σταθερή ροή χρηματοδότησης, τη συνεργασία με τη σχολική κοινότητα, κ.λπ. Από τις απαντήσεις που δόθηκαν, παρατηρείται ότι τα Στελέχη εντοπίζουν την επιτυχή εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης σε μία πληθώρα παραγόντων, οι οποίοι ανάγονται σε πολλά επίπεδα. Θεωρείται πολύ σημαντικό ότι τα Στελέχη δίνουν προτεραιότητα στη δικτύωση με την Τοπική Κοινότητα, στη συνεχή επιμόρφωσή τους και στην καλή συνεργασία μεταξύ τους, έναντι του αριθμού των Στελεχών και της ύπαρξης ομάδων για δραστηριότητες. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι στην κατηγορία: Άλλος παράγοντας. Ποιος; 40% απάντησε οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις και η συνεργασία μέσα στην επιστημονική ομάδα.
5. Πιστεύετε ότι το έργο του Κέντρου σας είναι γνωστό στην ευρύτερη Τοπική Κοινότητα; 55% θεωρεί ότι τα προγράμματα που εφαρμόζονται από τα Κέντρα Πρόληψης, όπου εργάζονται, είναι «αρκετά» γνωστά στην ευρύτερη Τοπική Κοινότητα. Κρίνουν, δηλαδή, ότι το έργο τους προβάλλεται και γνωστοποιείται στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν είναι «πολύ» ή «πάρα πολύ» γνωστό και αυτό, ίσως, οφείλεται στο ότι η πλειοψηφία των Κέντρων, όπως φαίνεται από τα χρόνια υπηρεσίας (64% εργάζεται 1 – 3 χρόνια) είναι νεοσύστατα.
6. Ανταποκρίνεται η Τοπική Κοινότητα στη εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης; Με ποιους τρόπους; Η Τοπική Κοινότητα ανταποκρίνεται κατά ένα ικανοποιητικό βαθμό. Συγκεκριμένα, 64% απάντησε ότι υπάρχει «αρκετή» συμμετοχή σε προγράμματα πρόληψης, 53% απάντησε ότι υπάρχει «αρκετή» συνεργασία με τοπικούς φορείς και 50% απάντησαν ότι υπάρχει «αρκετή» υποβολή αιτημάτων, ενώ όσον αφορά στον εθελοντισμό δεν παρουσιάζεται ιδιαίτερο ενδιαφέρον, 45% απάντησε ότι ο εθελοντισμός δεν είναι «καθόλου» αναπτυγμένος. Στο σημείο αυτό παρατηρείται ότι, ενώ η Τοπική Κοινότητα ανταποκρίνεται κατά ένα μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης ο τομέας του εθελοντισμού είναι ακόμα στα πρώτα του βήματα.
7. Στο Κέντρο όπου εργάζεστε λειτουργεί εθελοντική ομάδα συνεργατών; 68% απάντησε ότι στα Κέντρα Πρόληψης δε λειτουργεί εθελοντική ομάδα συνεργατών, ενώ 23% απάντησε ότι λειτουργεί. Παρατηρείται, λοιπόν, ότι η έννοια του εθελοντισμού στον τομέα της πρόληψης δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα αρκετά.
Γενικές ερωτήσεις:
8. Θεωρείτε ότι επαρκούν τα Κέντρα Πρόληψης για την κάλυψη των αναγκών, όπως αυτές εμφανίζονται στον ελλαδικό χώρο; 88% απάντησε ότι τα Κέντρα Πρόληψης δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών, όπως αυτές εκδηλώνονται στον ελλαδικό χώρο, ενώ 12% θεωρεί ότι ο αριθμός των Κέντρων είναι επαρκής. Εμφανές καθίσταται από τις απαντήσεις που δόθηκαν ότι η σύσταση επιπλέον Κέντρων Πρόληψης κρίνεται απαραίτητη, ώστε τα υπάρχοντα προγράμματα πρόληψης να επεκταθούν και να καλύπτουν τις ανάγκες της εκάστοτε Τοπικής Κοινότητας.
9. Είστε ικανοποιημένοι από τα υπάρχοντα προγράμματα εκπαίδευσης που απευθύνονται στα Στελέχη Πρόληψης; 48% απάντησε ότι είναι «αρκετά» ικανοποιημένο από τα υπάρχοντα προγράμματα εκπαίδευσης των Στελεχών και 32% ότι είναι «λίγο» ικανοποιημένο. Από τις απαντήσεις που δόθηκαν κρίνεται σκόπιμη η ενίσχυση των παρεχόμενων προγραμμάτων εκπαίδευσης πάνω σε θέματα πρόληψης. Και αυτό γιατί στις μέρες μας πραγματοποιούνται ταχύτατες εξελίξεις και εμφανίζονται νέες απαιτήσεις σε κάθε τομέα της ζωής. Η δια βίου εκπαίδευση, λοιπόν, σε πολλούς τομείς της σύγχρονης ζωής (επαγγελματικούς και μη) βρίσκει μία πολύ αντιπροσωπευτική εφαρμογή στον τομέα της πρόληψης.
10. Θεωρείτε αποτελεσματικά τα προγράμματα πρόληψης, έτσι όπως αναπτύσσονται στις μέρες μας στον ελλαδικό χώρο; 62% τα κρίνει «αρκετά» αποτελεσματικά, 23% «λίγο» και ακολουθεί 9% «πολύ».
11. Πιστεύετε ότι τα Κέντρα Πρόληψης στην Ελλάδα ακολουθούν κοινή πολιτική, όσον αφορά στην εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών; Από το 74% κρίνεται κοινή. Υπάρχει, ωστόσο, και ένα 24% το οποίο θεωρεί ότι δεν ακολουθείται κοινή πολιτική. Τέλος, ένα 2% απάντησε ότι δε γνωρίζει. Το μεγάλο ποσοστό (74%) που απάντησε ότι τα Κέντρα Πρόληψης ακολουθούν κοινή πολιτική, μπορεί να ερμηνευτεί από το γεγονός: α) ότι τα περισσότερα Κέντρα ανήκουν στον Ο.ΚΑ.ΝΑ. και εποπτεύονται από αυτόν, που χαράσσει και την πολιτική της πρόληψης στην Ελλάδα, β) ότι η βασική εκπαίδευση όλων των Στελεχών πρόληψης είναι ενιαία και πραγματοποιείται από τον Ο.ΚΑ.ΝΑ., σε συνεργασία με το Ε.Π.Ι.Ψ.Υ. και το ΚΕ.Θ.Ε.Α. και γ) ότι τα Στελέχη των Κέντρων από όλη την Ελλάδα έχουν την ευκαιρία τακτικά να συνευρίσκονται (κάθε δύο χρόνια με τις συναντήσεις του Πανελλαδικού Δικτύου Φορέων Πρόληψης και κάθε χρόνο με τη διοργάνωση, από τον ίδιο φορέα, Ημερίδων), ανταλλάσσοντας εμπειρίες, μεθόδους και επιστημονικά εργαλεία. Η κοινή πολιτική είναι σημαντικό να υπάρχει, γιατί συμβάλλει στο συντονισμό των δράσεων των Κέντρων Πρόληψης και στην αποτελεσματικότερη επίτευξη των τιθέμενων στόχων. Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό το κάθε Κέντρο Πρόληψης να χαράσσει ανεξάρτητα τη δική του πολιτική και να αναπτύσσει προγράμματα και δράσεις, οι οποίες θα ανταποκρίνονται στις ιδιαίτερες ανάγκες της εκάστοτε Τοπικής Κοινότητας. Με βάση τα παραπάνω, κρίνεται πολύ σημαντική η χάραξη ενός ενιαίου κεντρικού σχεδιασμού στην πρόληψη από τον Ο.ΚΑ.ΝΑ, αλλά, παράλληλα, εξίσου σημαντική θεωρείται και η αυτονόμηση και αυτενέργεια, τόσο σε επιστημονικό, όσο και σε επίπεδο δραστηριοτήτων, των Κέντρων Πρόληψης περιφερειακά ανά την Ελλάδα.
12. Κατά τη γνώμη σας τα προγράμματα πρόληψης στον ελλαδικό χώρο ακολουθούν μία θετική εξελικτική πορεία; Πιστεύετε ότι συμβαδίζουν με τις σύγχρονες ανάγκες, έτσι όπως αυτές εμφανίζονται και συνεχώς διαφοροποιούνται; Τα προγράμματα Πρόληψης στον ελλαδικό χώρο ακολουθούν μία «αρκετά» θετική εξελικτική πορεία και συμβαδίζουν με τις σύγχρονες ανάγκες, απάντησε το 59% από τους ερωτηθέντες. Με βάση τις απαντήσεις, παρατηρείται ότι, παρόλο που ο τομέας της πρόληψης έχει κάνει την εμφάνισή του τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου, υπάρχει ένας σκεπτικισμός και μία συγκρατημένη αισιοδοξία.
13. Πόσο σημαντική κρίνετε την ύπαρξη του εθελοντισμού στον τομέα της πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών; Από το 34% κρίνεται «αρκετά» σημαντική, από το 32% «πολύ» σημαντική και από το 19% «πάρα πολύ» σημαντική. Με βάση τα παραπάνω ποσοστά, η ύπαρξη του εθελοντικού σχήματος στον τομέα της πρόληψης κρίνεται αρκετά σημαντική.
14. Πόσο θεωρείτε ότι έχει αναπτυχθεί η έννοια του εθελοντισμού στον τομέα της πρόληψης στην Ελλάδα; 42% απάντησε «λίγο» και 35% απάντησε «ελάχιστα». Ενώ, λοιπόν, η ύπαρξη του εθελοντικού σχήματος στον τομέα της πρόληψης κρίνεται αρκετά σημαντική, στην πράξη δεν έχει αναπτυχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό. Έτσι, σε συνδυασμό και με τις απαντήσεις στις ερωτήσεις 13 και 14 διαφαίνεται ξεκάθαρα η ανάγκη ενίσχυσης του εθελοντισμού.
15. Θα θέλατε να κάνετε κάποια παρατήρηση σχετικά με τον τρόπο που λειτουργούν σήμερα τα Κέντρα Πρόληψης της Ελλάδας; Βάση των απαντήσεων που δόθηκαν σ’ αυτήν την ερώτηση, έγινε κατανομή – ταξινόμησή τους σε τρεις κατηγορίες, όπως περιγράφονται παρακάτω: α) θεσμικό πλαίσιο – Τοπική Αυτοδιοίκηση – χρηματοδότηση, β) εκπαίδευση Στελεχών – εξειδίκευση – δικτύωση φορέων πρόληψης και γ) δράσεις – προγράμματα των Κέντρων Πρόληψης.
α) Θεσμικό πλαίσιο– Τοπική Αυτοδιοίκηση – χρηματοδότηση: Τα Κέντρα Πρόληψης είναι ένας καινούριος θεσμός στον ελλαδικό χώρο και είναι βασικό να δημιουργούνται μετά από πραγματικό αίτημα της Τοπικής Κοινωνίας. Είναι θετικό ότι υπάρχει επιστημονική εποπτεία, στήριξη και συνεργασία από τον Ο.ΚΑ.ΝΑ. και το Ε.Π.Ι.Ψ.Υ., όμως η χρηματοδότηση θα έπρεπε να αυξηθεί περισσότερο από την Τοπική Κοινότητα και, αν είναι δυνατόν, να συμμετάσχουν όσο γίνεται περισσότεροι φορείς της Τοπικής Κοινωνίας, ώστε να εμπλακούν ακόμα περισσότερο στο χώρο της πρόληψης. Για τη λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης δε γίνεται πρώτα έρευνα αναγκών του τόπου ή των ιδιαιτεροτήτων του πληθυσμού, έτσι οι φορείς αυτοί συνήθως αδυνατούν να ανταποκριθούν στις οικονομικές τους υποχρεώσεις και δεν περιφρουρούν τη λειτουργία των Κέντρων. Πολλά, τέλος, είναι τα Στελέχη που κρίνουν απαραίτητη την οικονομική στήριξη από έναν ανώτατο φορέα (π.χ. Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας), ταυτόχρονα με την υποστήριξη Ο.ΚΑ.ΝΑ. – Ε.Π.Ι.Ψ.Υ, της τοπικής κοινωνίας και όλων των δομών της.
β) Εκπαίδευση Στελεχών – εξειδίκευση – δικτύωση φορέων πρόληψης: Παρατηρήθηκε ότι το προσωπικό χρειάζεται συνεχή εκπαίδευση, επιμόρφωση και εξειδίκευση και περισσότερη στήριξη από επιστημονικούς φορείς / επόπτες. Παράλληλα, απαραίτητη κρίνεται και η δικτύωση μεταξύ των Κέντρων Πρόληψης, ο συντονισμός δράσεων και η ανάπτυξη συνεργασίας, τόσο μεταξύ τους, όσο και με δομές δευτερογενούς πρόληψης, προκειμένου να υπάρχει σύνθεση και συμπληρωματικότητα των δράσεων.
γ) Δράσεις – προγράμματα των Κέντρων Πρόληψης: Ως προς τον αριθμό και το περιεχόμενο των δράσεων, τα Κέντρα Πρόληψης ακολουθούν ενιαία πολιτική. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις δεν προηγείται έρευνα αναγκών του σχεδιασμού ενός προγράμματος. Τα περισσότερα Κέντρα Πρόληψης λειτουργούν βασισμένα σ’ ένα τυποποιημένο μοντέλο / πρότυπο, το οποίο έχει κεντρικά προταθεί, χωρίς να ενισχύεται η πρόθεση για λήψη πρωτοβουλιών στο σχεδιασμό, σύμφωνα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της τοπικής κοινότητας στον τομέα της πρόληψης. Οι δράσεις, λοιπόν, θα πρέπει να εξειδικεύονται περισσότερο, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα γνωρίσματα της τοπικής κοινότητας. Σημαντική, επίσης, κρίνεται η παράλληλη λειτουργία Κέντρων Πρόληψης και Συμβουλευτικών Σταθμών δευτερογενούς πρόληψης, όπου δεν υπάρχει δομή τριτογενούς πρόληψης.
16. Θα θέλατε να κάνετε κάποια καινοτόμο πρόταση, σχετικά με τη λειτουργία και εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών; Η μεγάλη πλειοψηφία των Στελεχών που ανταποκρίθηκε στην έρευνα δεν είχε να καταθέσει κάποια καινοτόμο πρόταση στην ερώτηση αυτή. Οι απαντήσεις – προτάσεις που δόθηκαν σ’ αυτήν την ερώτηση αναφέρονται σε: α) προγράμματα, β) στην Τοπική Κοινότητα και κρατική στήριξη και γ) στην εκπαίδευση των Στελεχών. Εδώ γίνονται κάποιες προτάσεις, γενικά, που αφορούν κυρίως σημεία προσοχής στην εφαρμογή της πρόληψης. Λίγες θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως καινοτόμες.
α) Προγράμματα: Τα προγράμματα πρόληψης πρέπει να σχεδιάζονται βάση των οικονομικών και κοινωνικών αναγκών – προβλημάτων μίας περιοχής. Παρατηρήθηκε ότι χρειάζεται η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης σε νηπιακούς σταθμούς και νιόπαντρα ζευγάρια, καθώς επίσης και η ύπαρξη εργαστηρίων δημιουργικής απασχόλησης. Παράλληλα, τα προγράμματα πρόληψης πρέπει να απευθύνονται και σε ομάδες διαφορετικής πολιτισμικής κουλτούρας, σεβόμενοι τη διαφορετικότητά τους, αλλά ενισχύοντας την επικοινωνία και δημιουργώντας πυρήνες πρόληψης σε αυτές τις ομάδες. Χρήσιμη θεωρήθηκε η ύπαρξη περισσότερων τηλεφωνικών γραμμών βοήθειας, στις οποίες μπορούν να συμμετέχουν εκπαιδευμένοι εθελοντές. Τα προγράμματα Αγωγής Υγείας στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση θα πρέπει να ενταχθούν στο ωρολόγιο πρόγραμμα για την ύπαρξη ουσιαστικών αποτελεσμάτων.
β) Τοπική Κοινότητα - κρατική στήριξη: Χρήσιμο θα ήταν να υπάρξει στήριξη από το Υπουργείο Παιδείας και να ενταχθούν στην υποχρεωτική εκπαίδευση τα προγράμματα πρόληψης (Δημοτικό – Γυμνάσιο – Λύκειο). Χρειάζεται καταγραφή των αναγκών σε κάθε τοπική κοινωνία, ευαισθητοποίηση αυτής και σύνδεση – δικτύωση με όλες τις δομές και υπηρεσίες της περιοχής.
γ) Εκπαίδευση των Στελεχών: Όλοι οι εργαζόμενοι στα Κέντρα Πρόληψης θα πρέπει να λαμβάνουν εξειδικευμένη εκπαίδευση και να περνούν από όλες τις θεραπευτικές δομές. Επίσης, χρήσιμη θα ήταν και η εκπαίδευση στο εξωτερικό, όπου προγράμματα πρόληψης εφαρμόζονται εδώ και χρόνια. Απαιτείται, επίσης, κοινή εκπαίδευση σε θέματα πρόληψης, μεταξύ Σχολείων (εκπαίδευση διδακτικού προσωπικού – ομάδες μαθητών – ομάδες γονέων), Γονέων (εκτός σχολείου) και άλλων Κοινωνικών Ομάδων (αθλητικές ομάδες – επαγγελματίες υγείας κ.λπ).
17. Πώς βλέπετε το μέλλον της Πρόληψης στην Ελλάδα; Από τις απαντήσεις σ’ αυτήν την ερώτηση φαίνεται ότι κάποια Στελέχη είναι πολύ αισιόδοξα για το μέλλον της πρόληψης στην Ελλάδα, κάποια άλλα (η σημαντική πλειοψηφία) έχουν αισιοδοξία, αλλά υπό προϋποθέσεις, και λιγότερα είναι εκείνα τα οποία είναι απαισιόδοξα.
Αισιοδοξία για το μέλλον της Πρόληψης: Η πρόληψη είναι ένας τομέας με πολλές δυνατότητες ανάπτυξης, που γίνεται όλο και περισσότερο γνωστός. Η ανάγκη για δράση στον τομέα της πρόληψης φαίνεται να γίνεται όλο και πιο αισθητή και να αποτελεί πραγματική κοινωνική ανάγκη. Γι’ αυτό η πρόληψη πρόκειται να αναπτυχθεί περισσότερο στα επόμενα χρόνια.
Αισιοδοξία για το μέλλον της Πρόληψης, αλλά με προϋποθέσεις: Το μέλλον της πρόληψης προβλέπεται θετικό, αν υπάρξει διυπουργικός συντονισμός και, επίσης, εάν καταφέρουν τα Κέντρα Πρόληψης να λειτουργήσουν σαν πόλος κοινωνικής δικτύωσης στις τοπικές κοινωνίες, με προϋπόθεση τη συνεχή υποστήριξη (σε τοπικό και εθνικό επίπεδο) και πλαισίωσή τους και με άλλες δομές ψυχικής υγείας (π.χ. Κέντρα Ψυχικής Υγιεινής με Ιατροπαιδαγωγική Υπηρεσία και Συμβουλευτικό Σταθμό Ενηλίκων – Μονάδες Έγκαιρης Παρέμβασης για εφήβους και τις οικογένειές τους κ.λπ). Παράλληλα, αναγκαία κρίνεται η αξιολόγηση και ο επαναπροσδιορισμός των προληπτικών προγραμμάτων, όπως επίσης η γνώση και η μελέτη προγραμμάτων πρόληψης που εφαρμόζουν άλλα κράτη πάνω στον συγκεκριμένο τομέα, καθώς και μετεξέλιξη των υπαρχόντων σε μονάδες με ευρύ φάσμα, συμπεριλαμβανομένης και της έρευνας. Επίσης, η πρόληψη στο χώρο των εξαρτήσεων χρειάζεται να εδραιωθεί σε όλους τους Νομούς της Ελλάδας, ανταποκρινόμενη στις εκάστοτε κοινωνικές συνθήκες. Χρειάζεται, επίσης, επαρκής στελέχωση των Κέντρων Πρόληψης, συνεχής εκπαίδευση, επιμόρφωση και εξειδίκευση των Στελεχών τους, μέσα και από άλλες θεραπευτικές δομές. Η πρόληψη, τέλος, βασιζόμενη στον εθελοντισμό μπορεί να συντελέσει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής και στην αποφυγή της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών. Χρειάζεται προσπάθεια να γίνει μέλημα όλων ότι η πρόληψη έχει μακροχρόνια αποτελέσματα, που δε γίνονται εμφανή άμεσα.
Αρνητικές προβλέψεις για το μέλλον της πρόληψης: Δεν υπάρχουν μεγαλύτερες πιθανότητες ανάπτυξης, καθώς το ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωση στρέφεται όλο και περισσότερο σε μία πρακτική μείωσης της βλάβης και εκεί διοχετεύονται τα μεγαλύτερα κονδύλια. Παράλληλα, το ελληνικό κράτος και η Τοπική Αυτοδιοίκηση δε στηρίζουν ουσιαστικά τα Κέντρα Πρόληψης, στοιχείο που προβληματίζει σχετικά με τη λειτουργία και τη βιωσιμότητα των Κέντρων Πρόληψης.
Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν στην 5η Πανελλαδική Συνάντηση Φορέων Πρόληψης, «10 χρόνια Δίκτυο: η πρόληψη σε ένα κομβικό σημείο νέων επιλογών» (Περιλήψεις, 26-29 Μαρτίου 2003, σ. 65, Ιωάννινα) και συμπεριλήφθηκαν στην «Ελληνική Βιβλιογραφία για τα Ναρκωτικά 2000 - 2005» του Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν. - Ε.Π.Ι.Ψ.Υ.
Επιτρέπεται η χρήση των αποτελεσμάτων του παρόντος κειμένου, με την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή.